Veiligheidssituatie in Somaliland en Puntland

Dit document beschrijft de veiligheidssituatie van 1 januari 2018 tot en met 30 april 2019 in de noordelijke gebieden van Somalië: Somaliland, Puntland en de betwiste gebieden (de regio’s Sool en Sanaag). Het is een update van de COI Focus Somalië. De actuele veiligheidssituatie in Somaliland en Puntland van 24 april 2018. Cedoca heeft het onderzoek afgesloten op 30 april 2019.

Verschillende bronnen stellen dat de zelfverklaarde republiek Somaliland en de federale lidstaat Puntland een relatieve vrede en stabiliteit kennen. Zowel Somaliland als Puntland hebben niet de volledige controle over hun territorium. In de betwiste gebieden, met de name de regio’s Sool, Sanaag en het district Buuhoodle, komt het hierdoor soms tot een grensconflict tussen de Somalilandse veiligheidsdiensten en deze van Puntland.

Er bestaan geen officiële statistieken over de geweldincidenten in Somaliland, Puntland en de betwiste gebieden. Cedoca maakt gebruik van cijfergegevens met betrekking tot de veiligheidsincidenten uit de databank van ACLED. Diverse bronnen stellen dat betrouwbare statistieken over burgerslachtoffers in Somalië niet beschikbaar zijn.

In deze verslagperiode wordt de veiligheidssituatie in Puntland, Somaliland en de betwiste gebieden voornamelijk beïnvloed door het geweld tussen de Somalilandse en Puntlandse strijdkrachten in de betwiste gebieden, met name in en rond de stad Tukaraq (district Las Anod, regio Sool). De activiteiten van de terreurgroepen AS en ISS in Puntland hebben een invloed op de stabiliteit van deze federale lidstaat. In de noordelijke regio van Somalië doet zich ook geweld voor door de veiligheidsdiensten, de verschillende clanmilities en onbekende gewapende groeperingen. Als gevolg van dit geweld vallen er soms burgerslachtoffers, soms doelgericht soms als omstaander, en slaan burgers op de vlucht. Er zijn drie hoofdtypes van geweld in Somaliland, Puntland en de betwiste gebieden tijdens deze verslagperiode: grondoffensieven, aanslagen met explosieven en moorden door middel van vuurwapens. Aanslagen met explosieven worden voornamelijk opgeëist door AS. Schietpartijen en gerichte moorden (met behulp van vuurwapens) zijn toe te schrijven aan clanmilities, veiligheidsdiensten, onbekende gewapende groepen, ISS of aan AS.

Tijdens deze verslagperiode worden geen terreuraanslagen door AS of ISS geregistreerd in Somaliland. De relatieve stabiliteit maakt deze regio minder kwetsbaar voor aanvallen van deze jihadistische groeperingen. Wel nemen verschillende bronnen aan dat AS aanwezig is in Somaliland maar dat hun capaciteiten gering zijn. ISS gebruikt deze regio voornamelijk als transitzone en verzamelplaats voor rekruten. Tijdens de verslagperiode registreert ACLED voornamelijk incidenten van clangeweld, geweld door milities en onbekende groepen waarbij soms burgerdoden vallen. De meeste incidenten registreert ACLED in de eerste helft van 2018 (11), in de tweede helft van 2018 stagneert het geweld (10). Voor de eerste vier maanden van 2019 telt ACLED 10 incidenten in Somaliland. In de gehele verslagperiode vallen de meeste dodelijke slachtoffers door het geweld onder de noemer violence against civilians (4).

In Puntland zijn tijdens deze verslagperiode de voornaamste bedreigingen voor de veiligheidssituatie de activiteiten van AS en ISS (en de strijd tussen deze beide terreurgroepen), clangeweld en het geweld door onbekende gewapende groepen. Bij de operaties van de regering zijn doorgaans zowel het PDF als de Darawish-eenheden betrokken. US AFRICOM en het PSF voeren in deze verslagperiode luchtaanvallen uit op AS- en ISS-doelwitten. Het hoogste aantal incidenten (142) registreert ACLED in de eerste helft van 2018. In de tweede helft van 2018 is er een daling waarneembaar (89). Deze trend wordt verdergezet in de eerste vier maanden van 2019 (54). Het aantal dodelijke slachtoffers volgt deze evolutie: van 254 dodelijke slachtoffers tijdens de eerste helft van 2018 naar 99 in de tweede helft van 2018 tot 53 in de eerste vier maanden van 2019. In Puntland en gedurende de gehele verslagperiode vallen de meeste dodelijke slachtoffers door het geweld onder de noemer battles (200), gevolgd door het geweld door explosions/remote violence (108) en violence against civilians (98).

Er zijn aanwijzingen dat de aanwezigheid van AS is toegenomen in het Galgala-gebergte. Gedurende de verslagperiode voert AS geen zware aanslagen met een hoog aantal dodelijke slachtoffers uit in Puntland.

Door de Amerikaanse luchtaanvallen tegen ISS, sinds november 2017, staan de activiteiten van ISS in Puntland op een laag pitje. In de verslagperiode perst ISS zakenlui af. Wanneer zij de vereiste belasting niet betalen, gebruikt ISS geweld. Volgens een onderzoek is ISS niet in staat gesofisticeerde aanvallen uit te voeren.

In december 2018 verklaart AS de oorlog aan ISS omdat deze laatste ook belastingen int in grote steden zoals Bosaso en Mogadishu, haar actieterrein in de loop van 2018 heeft uitgebreid naar Mogadishu en gelinkt wordt aan terroristische activiteiten in het Westen. In het begin van 2019 worden er incidenten gelinkt aan deze inter-jihadstrijd in Puntland gemeld. Beide terreurgroepen strijden ook om de steun van de lokale bevolking wat voor de burgers een potentieel gevaar inhoudt.

Wat de betwiste gebieden betreft leiden de spanningen tussen Somaliland en Puntland in de regio Sool tot gewapende incidenten. De strijdende partijen actief in dit conflict zijn voornamelijk het SLA en het PDF. Begin 2018 verovert Somaliland de stad Tukaraq op Puntland. Ondanks lokale en internationale bemiddelingspogingen zijn er regelmatig opflakkeringen van geweld in de loop van 2018. De gevechten verminderen tussen juli 2018 en eind 2018. Tijdens de eerste vier maanden van 2019 vond Cedoca geen dergelijke grensincidenten in de geraadpleegde bronnen. In de verslagperiode hebben er ook gevechten tussen clans en subclans plaats en dit vooral voor de toegang tot water en land. Het aantal incidenten geregistreerd door ACLED is in de eerste helft van 2018 (58) min of meer gelijk aan het aantal incidenten voor de tweede helft van 2018 (59). In de eerste vier maanden van 2019 daalt dit aantal (16). Wat het aantal dodelijke slachtoffers betreft, telt ACLED 175 slachtoffers in de eerste helft van 2018, 90 in de tweede helft van 2018 en 8 tijdens de eerste vier maanden van 2019. Voor de gehele verslagperiode vallen het hoogste aantal dodelijke slachtoffers bij incidenten die worden beschouwd als battles (252). Onder de ACLED-categorie violence against civilians worden 26 doden geteld en 3 onder explosions/remote violence.

De onveiligheid, het klimaat (droogte, de orkaan Sagar, overstromingen) en het tekort aan arbeidskansen zijn de onderliggende oorzaken voor de (tijdelijke) migratie van de lokale bevolking. De droogte is de voornaamste reden voor ontheemdheid tijdens de verslagperiode in het hele gebied. Het geweld in de regio Sool, in de buurt van de stad Tukaraq, drijft de lokale bevolking op de vlucht. In juli 2018 meldt OCHA dat het gewapende conflict in Tukaraq 12.800 mensen verjaagt. Volgens de Puntlandse minister van Binnenlandse Zaken is 80 % van de bevolking van Tukaraq ontheemd.

De aantrekkingskracht van de tahriib neemt de afgelopen jaren toe in Puntland en Somaliland. Precieze cijfers over het aantal jongeren dat naar Europa trekt, zijn echter niet beschikbaar.

OCHA rapporteert in april 2019 dat de humanitaire situatie in Somalië verslechtert door herhaalde tegenvallende regenseizoenen. De droogte in het land leidt tot verdere ontheemding en brengt de voedselzekerheid in het noordoostelijk Somalië in gevaar. Het noorden van de districten Awdal en Wooqooyi Galbeed in Somaliland zijn het ergst getroffen door de voedselschaarste. Anderzijds komen er nog steeds vluchtelingen uit Jemen aan in het noorden van Somalië.

Wat de mobiliteit in het gebied betreft zijn de verbindingswegen in Somaliland en Puntland toegankelijk en berijdbaar. Enkel de weg die van Garowe (Puntland) naar Burao (Somaliland) leidt, is gedeeltelijk toegankelijk.