Deze COI Focus beschrijft de veiligheidssituatie in de Somalische hoofdstad Mogadishu, in het bijzonder voor de periode van 1 september 2016 tot 1 juni 2017. Dit document is een update van de COI Focus van 6 september 2016.
De veiligheidssituatie in Mogadishu varieert naargelang de wijk. Volgens verschillende bronnen zijn bepaalde hoofdstedelijke districten beduidend veiliger dan andere, terwijl volgens een onderzoek van het Oostenrijkse BFA in 2015 bepaalde districten tot de meest gewelddadige plekken van het land behoorden en, volgens de Deense migratiedienst, de overheid er nauwelijks aanwezig is. Volgens ACLED was Banadir in 2016 de op een na meest gewelddadige (maar niet meest dodelijke) regio in Afrika. De hoofdstad wordt getroffen door regelmatige complexe terreuraanslagen, in het bijzonder op hotels en instellingen populair bij overheidsfunctionarissen, doelgerichte aanslagen tegen personen verbonden met de overheid of met internationale organisaties, en bomaanslagen of mortieraanvallen. Hoewel Al Shabaab vaak de verantwoordelijkheid opeist, zijn gewelddaden ook vaak toe te schrijven aan andere actoren, aldus verschillende bronnen.
Precieze statistieken over burgerslachtoffers zijn niet beschikbaar. Het aantal gewelddadige incidenten en slachtoffers in Mogadishu is in de eerste vijf maanden van 2017 verhoudingsgewijs gestegen tegenover 2015 en 2016, volgens ACLED’s statistische gegevens. Het aantal burgerdoden benadert in diezelfde periode het aantal burgerdoden in heel 2016. Ook bronnen binnen de VN stellen een stijging van het geweld tegen burgers vast.
Volgens verschillende Europese asielinstanties is “being in the wrong place at the wrong time” het grootste risico voor de burgerbevolking in Mogadishu. Volgens het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken hebben inwoners van de hoofdstad hun individuele veiligheid voor een aanzienlijk deel zelf in de hand. Het Zweedse Lifos meent echter dat het risico in 2016 is toegenomen en stelt vast, net als een aantal Somalië-experten, dat Al Shabaab in toenemende mate burgers viseert. Anderzijds stelt het EHRM in 2013 en in 2015 dat de mensenrechten- en veiligheidssituatie in Mogadishu, hoewel fragiel en onvoorspelbaar, geen reëel risico op een met artikel 3 van het EHRM strijdige behandeling inhoudt voor al wie in Mogadishu aanwezig is.
Tienduizenden vluchtelingen keerden de voorbije jaren vanuit Jemen, waar een conflict woedt, en vanuit Kenia terug naar Somalië. De terugkeer vanuit het vluchtelingenkamp Dadaab verloopt volgens HRW echter onder zware druk van de Keniaanse overheid. Somaliërs keren ook terug vanuit de diaspora, vaak omdat ze in Somalië zaken kunnen doen. Een terugkeerder wordt als dusdanig herkend door de plaatselijke bevolking en heeft belang bij een lokaal familie- of clannetwerk.
Meerdere bronnen signaleren positieve ontwikkelingen in de hoofdstad, zoals de heropleving van de economische activiteit en een verbetering van sociale basisdiensten, zoals gezondheidszorg en onderwijs, die weliswaar eerder beperkt blijft. De grote aantallen IDP’s in Mogadishu leven dan weer in precaire omstandigheden en zijn erg kwetsbaar voor geweld.
Bij de ordehandhaving en veiligheidsoperaties in Mogadishu doen zich misbruiken voor. Kinderen en vrouwen zijn erg kwetsbaar voor seksueel geweld en andere mensenrechtenschendingen. De humanitaire situatie verslechtert drastisch in 2016 en 2017 omwille van langdurige droogte en een dreigende hongersnood. Meer dan de helft van de bevolking heeft nood aan humanitaire bijstand.
Beleid
Na de val van president Siad Barre in 1991 is Somalië in chaos gedompeld. Verschillende autoriteiten hebben elkaar sinds 2000 opgevolgd. Somaliland en Puntland zijn in de jaren ‘90 de facto onafhankelijk geworden van de federale staat Somalië. De algemene veiligheidssituatie in Somalië wordt grotendeels bepaald door een langdurig aanslepend intern gewapend conflict, waardoor zeer veel Somaliërs intern ontheemd zijn of hun toevlucht genomen hebben in het buitenland. Voor de beoordeling van de nood aan internationale bescherming houdt de commissaris-generaal er rekening mee dat er fundamentele verschillen bestaan tussen de situatie in Mogadishu, Centraal- en Zuid-Somalië enerzijds en de situatie in de Somaliland en Puntland anderzijds.