Veiligheidssituatie

Deze COI Focus bespreekt de actuele veiligheidssituatie in Jemen. Verschillende crisissen, die zich afspelen in een verschillende geografische context maar elkaar wel onderling beïnvloeden, hebben een impact op deze veiligheidssituatie. Deze COI Focus is een update van de COI Focus Jemen. Veiligheidssituatie van 14 juli 2020.

Na het aftreden van president Saleh en het overgangsakkoord van november 2011 verbeterde de veiligheidssituatie in Jemen aanzienlijk. In 2012 is Hadi verkozen als nieuwe president, maar na vastlopende hervormingen en falend beleid kwam hij al snel onder druk te staan van de al-Houthi’s die in september 2014 de hoofdstad Sanaa overnamen en Hadi dwongen om in november 2014 een nieuwe regering te vormen. In februari 2015 viel deze regering en namen de al-Houthi’s het gezag in Sanaa over. President Hadi vluchtte eerst naar Aden en vervolgens naar Saoedi-Arabië.

De al-Houthi’s hebben vervolgens hun militaire opmars verdergezet en voerden strijd met verschillende stammen, AQAP en gevechtseenheden die trouw bleven aan Hadi. Het strijdtoneel was verspreid over de regio’s, maar de voornaamste brandhaarden situeerden zich in de zuidelijke regio’s van Jemen.

Op 25 maart 2015 startte een militaire coalitie geleid door Saoedi-Arabië een campagne van luchtbombardementen in Jemen om de al-Houthi’s klein te krijgen. Samen met de VAE, die voornamelijk grondtroepen voor de coalitie leverden, slaagde deze erin om de al-Houthi’s weg te dringen uit het zuiden van Jemen. In het noordwesten hielden de al-Houthi’s evenwel stand.

Er vonden verschillende rondes van mislukte vredesgesprekken plaats die gepaard gingen met gedeeltelijke wapenstilstanden, maar op het terrein vinden er tot heden voortdurend gevechten plaats tussen de verschillende strijdende partijen.

De VAE richtten vanaf 2015 verschillende gewapende groeperingen op die ze anno 2021 nog steeds ondersteunen en kunnen gebruiken om onrechtstreeks hun belangen veilig te stellen. In 2019 kondigden de VAE aan dat ze Jemen zouden verlaten, maar in de praktijk behouden ze een beperkte eigen militaire aanwezigheid in Jemen en blijven ze een aanzienlijk aantal milities ondersteunen.

In Aden ontstond er in 2017 de Southern Transitional Council (STC) als nieuwe vaandeldrager van de Zuidelijke Beweging. De VAE steunen deze STC die in augustus 2019 de macht overnam in Aden en zo een open conflict creëerde met de Hadi-regering. In november 2019 sloten deze twee partijen een vredesovereenkomst die echter niet geïmplementeerd raakte. De STC riep dan in april 2020 zelfbestuur uit waarna de gewapende confrontaties opnieuw toenamen. In december richtten de STC en Hadi een gezamenlijke regering op die zetelt in Aden. Hierdoor stopte de onderlinge gewapende strijd, al staan beide partijen op gespannen voet met elkaar.

Aan de westkust van Jemen slaagde Tareq Saleh, een neef van de vroegere president, erin om vanaf 2018 met steun van de VAE een eigen zone te controleren. Tareq Saleh vaart een eigen koers en erkent het gezag van de Hadi-regering niet. In de provincies Hadramawt en Mahra slaagden lokale tribale groepen erin om een eigen autonomie uit te bouwen, los van de Hadi-regering en de STC.

De Hadi-regering is in naam nog steeds de legitieme autoriteit in Jemen maar heeft op het terrein nog maar beperkte invloed. Militair steunt het op de Saoedi-geleide coalitie en lokale gewapende groepen. Deze groepen staan in naam onder het gezag van de Hadi-regering maar in de praktijk hebben ze vaak hun eigen agenda. Een deel van hen zijn eerder gedreven door een anti-Houthi-agenda dan door trouw aan de Hadi-regering.

De al-Houthi’s zijn er ondertussen in geslaagd om in het westen van Jemen hun eigen gebied onder controle te houden. In 2021 voeren ze actieve militaire offensieven uit om Marib te veroveren en boeken ze ook terreinwinst naar het zuiden toe.

AQAP en IS zijn in 2020 sterk verzwakt en hun invloed op het terrein is beperkt. Ze slagen er nog wel in om af en toe een aanslag te plegen.

De voortdurende gevechten tussen de verschillende strijdende partijen en de bombardementen van de Saoedi-geleide coalitie hebben nieuwe golven van IDP’s teweeggebracht en veroorzaakten zware schade aan de Jemenitische infrastructuur. De Jemenitische economie leed hierbij ook zeer zware verliezen. De humanitaire situatie is zeer slecht en tal van bronnen bestempelen het als de ergste humanitaire crisis ter wereld. Bij de gevechten en bombardementen vielen er al een groot aantal burgerslachtoffers. In de tweede helft van 2019 is er een voorzichtige daling van het aantal slachtoffers en geweldsincidenten waarneembaar ten opzichte van 2018 maar hun aantal blijft aanzienlijk. Het aantal burgerslachtoffers in 2020 ligt enigszins hoger dan in 2019, maar in 2021 is er een lichte daling merkbaar.

Volgens de bronnen maken de verschillende strijdende partijen zich bij de gevechten schuldig aan schendingen van het internationaal humanitair recht. De bombardementen van de Saoedische coalitie zouden een groot aantal burgerslachtoffers maken en er zijn meldingen van het gebruik van clusterbommen. De al-Houthi’s maken op hun beurt veelvuldig gebruik van landmijnen. Er zijn meldingen dat de al-Houthi’s, de Hadi-regering en de VAE zich schuldig maken aan arbitraire detenties en verdwijningen.