Veiligheidssituatie

Niger wordt eind 2023 geconfronteerd met een reeks veiligheidsuitdagingen: in de regio Tillabéri in het westen zijn er opstanden door ISSP langs de grens met Mali en door het aan Al Qaeda gelieerde JNIM langs de grens met Burkina Faso, terwijl de zuidoostelijke regio Diffa wordt getroffen door de activiteiten van ISWAP en Boko Haram. In de centrale regio Tahoua is naast de opstand van ISSP eveneens sprake van banditisme. In Maradi, langs de zuidgrens met Nigeria, zijn georganiseerde bendes actief. De regio Agadez, met zijn vele smokkelroutes die zich uitstrekken langs de grens met Libië, Algerije en Tsjaad, heeft een grote hoeveelheid aan gewapende groepen aangetrokken, waaronder Tsjadische rebellen, drugshandelaren en georganiseerde criminele bendes.

Op 26 juli 2023 pleegt de presidentiële garde een staatsgreep in Niger. De militaire junta is in de eerste maanden na de coup vooral bezig zichzelf te beschermen tegen een mogelijke regionale interventie en heeft aanzienlijke risico's genomen langs de Malinese grens om zijn troepen rond de hoofdstad te concentreren. Verschillende bronnen halen aan dat jihadisten in de marge van de politieke onrust hun activiteiten opvoeren, in de eerste plaats in de regio Tillabéri, waarbij ze vooral militaire posities in de regio aanvallen.

Voor de periode van 1 april tot 30 november 2023 registreert ACLED 260 incidenten in Niger met 681 dodelijke slachtoffers. Zo’n 62 % van het totale aantal geregistreerde geweldsincidenten heeft burgers als doelwit, met 297 burgerdoden tot gevolg. Uit de ACLED-gegevens voor de onderzoeksperiode komt naar voor dat jihadistische groeperingen (ISSP, JNIM, ISWAP en JAS) het grootste aandeel hebben in het gerichte geweld tegen burgers. Daarnaast zijn ook ongeïdentificeerde milities en gewapende groepen, uit Niger en Nigeria, in grote mate verantwoordelijk voor geweld dat burgers treft, vooral in de regio’s Maradi en Zinder.

De regio’s die het meest getroffen zijn door geweld, zijn Tillabéri (Téra, Tillabéri, Ayerou, Say, Torodi en Abala), Diffa (Diffa, N'Guigmi en Bosso) en Maradi (Madarounfa). Bronnen maken een onderscheid tussen gebieden met een hoge aanwezigheid van de staat (hoofdzakelijk grote stedelijke centra) en gebieden met een lage aanwezigheid (onbeschermde plattelandsgebieden). Jihadisten opereren tot op vijftien kilometer van de hoofdstad. Deze nabijheid van gewapende groepen uit zich niet in een stijging van het aantal geweldsincidenten in Niamey.

Op het platteland hebben de jihadisten hun aanwezigheid verankerd, zich met burgers verbonden en een aantal akkoorden met hen gesloten die de economische, sociale of politieke aspecten van het lokale leven reguleren. Mensen halen mobiliteitsproblemen aan in hun eigen wijken en op de hoofdwegen naar de markten en de administratieve hoofdsteden. De hoofdredenen hiervoor zijn het geweld (ontvoering, afpersing en diefstal) en de aanwezigheid van explosieven. 
De regio’s die volgens UNHCR het meest ontheemden herbergen zijn Tillabéri en Diffa. Eind oktober 2023 verblijven 133.236 IDPs in Tillabéri en 104.656 in Diffa. In Tahoua zijn dat er 76.161 en in Maradi 16.307. Ongeveer 5.000 mensen die vanwege jihadistische aanvallen hun huizen zijn ontvlucht, zijn in Niamey terechtgekomen.

Niger, dat tot de armste landen ter wereld behoort, krijgt vier dagen na de staatsgreep zware sancties opgelegd door ECOWAS en UEMOA, die vooral de burgers treffen. Burgers kampen met tekorten aan voedingsmiddelen en worden geconfronteerd met forse prijsstijgingen. Ook de gezondheidszorg staat onder grote druk door het gebrek aan medicijnen. Grote steden als Niamey, Maradi en Zinder hebben te kampen met langdurige stroomuitval en stroomrantsoenering. Veel bedrijven zijn overgestapt op het gebruik van generatoren. Humanitaire organisaties worden in hun hulp zowel gehinderd door de sancties als door de beperkingen die de militaire junta hen oplegt.