Houding van de autoriteiten ten aanzien van migratie

Dit rapport beschrijft de houding van de Venezolaanse autoriteiten ten opzichte van migratie. De informatie geeft weer hoe de autoriteiten kijken naar de vele vluchtelingen en migranten die Venezuela verlaten hebben en hoe ze reageren op de terugkeer van hun onderdanen na een verblijf in het buitenland.

Dit onderzoek bestaat uit drie hoofdstukken en omvat de periode van 2021 tot februari 2024. Het onderzoek werd afgesloten op 2 mei 2024 en is een update van de gelijknamige COI Focus van 23 november 2021.

De Venezolaanse vluchtelingencrisis is in februari 2024, een van de grootste ter wereld. Meer dan 7,7 miljoen Venezolanen hebben sinds 2013 hun land verlaten. Deze COI Focus gaat na hoe de Venezolaanse autoriteiten aankijken tegen deze grootschalige migratie en wat hun houding is ten aanzien van zowel vertrekkers als terugkeerders.

Uit de geraadpleegde bronnen blijkt vooreerst dat de houding van de autoriteiten ten aanzien van deze migratie ambigu is. Langs de ene kant doen ze de grote aantallen vertrekkende migranten af als verzinsels en propaganda. Langs de andere kant benadrukken ze dat Venezolanen enkel hun land verlaten vanwege de slechte economische situatie, veroorzaakt door de sancties van de westerse landen. Ook schilderen ze de migranten graag af als mensen die misleid worden door deze landen en die na hun vertrek vaststellen dat ze werden bedrogen. Onder andere via haar terugkeerprogramma Vuelta a la Patria werpen de autoriteiten zich graag op als degenen die deze misleide migranten terugbrengen naar hun vaderland.

Deze COI Focus gaat eveneens na of de migranten en vluchtelingen uit Venezuela het risico lopen om te worden gemonitord door de Venezolaanse autoriteiten indien ze in het buitenland oppositieactiviteiten uitvoeren. De geraadpleegde bronnen geven duidelijk aan dat er sprake is van dergelijke monitoring in Colombia. Op verschillende tijdstippen en plaatsen gaven de Colombiaanse autoriteiten aan dat Venezolaanse spionnen werden aangetroffen. Wat betreft de monitoring in Europa is de informatie minder duidelijk. In Spanje werden wel degelijk spionagepraktijken vastgesteld die zich richten op de Venezolaanse diaspora. Maar voor België kon geen dergelijke informatie worden gevonden. Uit de informatie die contactpersonen verschaffen komt naar voren dat er vermoedelijk infiltratie in oppositiemilieus plaatsvindt. De locaties die hierbij worden genoemd zijn de landen in de regio en de plaatsen waar grote gemeenschappen van Venezolanen leven, zoals Madrid of Miami.

Cijfers over terugkeer zijn in het algemeen zeer schaars en het feit dat veel Venezolanen slechts tijdelijk terugkeren en nadien weer vertrekken maakt een exacte inschatting van de aantallen onmogelijk. De meest aangehaalde motieven bij vrijwillige terugkeer zijn familiehereniging en een gebrek aan basisvoorzieningen, de onmogelijkheid om in zijn levensonderhoud te voorzien of discriminatie in het gastland.

In 2023 vonden verschillende deportatievluchten plaats uit onder andere de VS, Mexico, Chili en IJsland. Uit de beschikbare informatie blijkt dat de autoriteiten een onderzoek voeren op het moment van aankomst van de Venezolanen. Zo is er sprake van een onderzoek door de veiligheidsdiensten waarbij sommige mensen enkele dagen werden vastgehouden en gedwongen werden formulieren te ondertekenen. Bronnen wijzen erop dat deze informatie moeilijk te onderzoeken valt. Maar de ICG-onderzoeker, gecontacteerd voor deze COI Focus, wijst wel op een huidig wantrouwen van de autoriteiten ten aanzien van terugkerende asielzoekers. Of iemand na terugkeer problemen kan krijgen met de autoriteiten hangt volgens de contactpersonen onder meer af van diens activiteiten na terugkeer en diens profiel.